Schemat prenatalnego
rozwoju mowy
W czasie od 3 do 9 miesiąca życia płodowego dopełniają się dwa podstawowe dla kształtowania się mowy warunki tzn. wykształcają się narządy mowne oraz rozpoczyna się ich funkcjonowanie.
wiek dziecka w łonie matki:
7 tydzień
-zaczynają pracować połączenia mięśniowo- nerwowe
12 tydzień
- podnoszenie i podciąganie wargi górnej
14 tydzień
- pracują mięsnie fonacyjne i oddechowe
17 tydzień
-uwypuklenie i wysuwanie warg do przodu
- stopniowe ssanie
3 miesiąc
- ukształtowane struny głosowe i gotowość do płaczu
- pierwsze połykania wód płodowych
6 miesiąc
- bardzo dobrze słyszy dźwięki z otoczenia
6- 7 miesiąc
- ssanie palca
Okresy kształtowania
się mowy dziecka według Leona Kaczmarka:
- okres melodii (0-1
rok życia). Dziecko za pomocą krzyku i płaczu komunikuje się i wyraża swoje potrzeby.Ok. 2-3 mies. życia u dziecka pojawia się tzw. głużenie. Jest
to również (podobnie, jak płacz) odruch bezwarunkowy. W drugim półroczu życia
dziecka, mamy do czynienia z gaworzeniem (6-9 miesiąc). Jest to zamierzone
powtarzanie i naśladowanie mowy innych osób oraz dźwięków wydawanych przez samo
dziecko. Dziecko w tym okresie umie poprawnie wypowiadać samogłoski a, e,
niekiedy też i, oraz spółgłoski m, b, n, d, t i półsamogłoskę j.
- okres wyrazu (1-2
rok życia). Dziecko potrafi użyć wszystkich samogłosek ustnych, więc a, o,
u, e, i, y. Wymowa ich jest zgodna ze społecznym zwyczajem. Ze spółgłosek
poprawnie wymawiane są p, b, m, t, d, n, ń, k,
oraz półsamogłoska j. Na specjalne wyróżnienie zasługuje przejściowe
wymawianie k zamiast t.
- okres zdania (2-3
rok życia). Wymowa dziecka wykazuje w porównaniu z poprzednim okresem
znaczny postęp. U progu przedszkolaka (wiek około 3 lat) dziecko wymawia głoski na
ogół zgodnie z językową tradycją. Wymawia poprawnie wszystkie samogłoski , wszystkie
spółgłoski wargowe twarde i zmiękczone
p, b, m, wargowo –zębowe twarde i zmiękczone
f, v, środkowojęzykowe ś, ź, ć, dź, ń, tylnojęzykowe twarde i zmiękczone
k, g i szczelinową h, z przedniojęzykowych zębowych zwarte t, d, oraz
półotwartą n, z przedniojęzykowych dziąsłowych półotwartych l. Sporadycznie
pojawiają się przedniojęzykowe s, z, c, dz a nawet dziąsłowe sz, ż, dż, cz. Charakterystyczne
dla mowy trzylatka jest r wymawiane jako l, j, rzadziej ł, upraszczanie grup
spółgłoskowych.
- okres swoistej mowy
dziecka (3-7 rok życia).
Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, które mogą utrzymywać się do 5 roku życia, to:
- opuszczanie sylaby końcowej lub początkowej (np. komotywa - zamiast lokomotywa)
- przestawianie głosek w wyrazie
-neologizmy
- dzieci zastępują często głoskę f-ch i odwrotnie
Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań.
-utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś, ż, ć, dż
-głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne
-pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić
-może pojawić się tzw. hiperpoprawność
Dziecko 5 letnie:
- bezbłędnie powtarza głoski szumiące
- wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie
-dziecko potrafi opisać cechy przedmiotów
Dziecko 6 letnie:
- powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r
-umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa)
-określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, w środku itd.)
W tym okresie, dokładniej w wieku 5-6 lat ,
dziecko zdobywa umiejętność wymawiania pełnego zasobu głoskowego języka
polskiego.
Słownik czynny dziecka- liczba słów, których używa (wg
Jurkowskiego) powinna wynosić ok.
12 miesięcy – 3-5 słów
24 miesiące – ok. 300 słów
36 miesięcy – ok. 1000 słów
5 lat – ok. 2000 słów
6 lat – ok. 3000-4500 słów
Poprawne artykułowanie głosek:
samogłoski- 1 r.ż
p, b,m- 12 m.ż.
t, d - 18 m.ż
l- 2,5 r. ż- 3 r.ż
k, g, ch - 3 r.ż
s,z - 2,5 r.ż - 3 r.ż
sz- 4-5 r.ż
cz, dż- 4,5 r.ż- 5 r.ż
r- 5,5-6 / 7 r.ż
Należy pamiętać o tych podziałach. Poza tym należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, indywidualnym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników.
Wszelkie odchylenia od normy, opóźnienia (opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy), należy skonsultować z logopedą , poza tym wszystkie inne niepokojące sygnały w rozwoju dziecka należy niezwłocznie skonsultować z danym specjalistą.
Źródło:
- Leon Kaczmarek „ Nasze dziecko uczy się mowy”
