Rozwój mowy dziecka

Schemat prenatalnego rozwoju mowy

W czasie od 3 do 9 miesiąca życia płodowego dopełniają się dwa podstawowe dla kształtowania się mowy warunki tzn. wykształcają się narządy mowne oraz rozpoczyna się ich funkcjonowanie.

wiek dziecka w łonie matki:

 7 tydzień

-zaczynają pracować połączenia mięśniowo- nerwowe

12 tydzień

- podnoszenie i podciąganie wargi górnej

14 tydzień

- pracują mięsnie fonacyjne i oddechowe

17 tydzień

-uwypuklenie i wysuwanie warg do przodu

- stopniowe ssanie

3 miesiąc

- ukształtowane struny głosowe i gotowość do płaczu

- pierwsze połykania wód płodowych

6 miesiąc

- bardzo dobrze słyszy dźwięki z otoczenia
6- 7 miesiąc
- ssanie palca 

Okresy kształtowania się mowy dziecka według Leona Kaczmarka:

- okres melodii (0-1 rok życia). Dziecko za pomocą krzyku i płaczu komunikuje się i wyraża swoje potrzeby.Ok. 2-3 mies. życia u dziecka pojawia się tzw. głużenie. Jest to również (podobnie, jak płacz) odruch bezwarunkowy. W drugim półroczu życia dziecka, mamy do czynienia z gaworzeniem (6-9 miesiąc). Jest to zamierzone powtarzanie i naśladowanie mowy innych osób oraz dźwięków wydawanych przez samo dziecko. Dziecko w tym okresie umie poprawnie wypowiadać samogłoski a, e, niekiedy też i, oraz spółgłoski m, b, n, d, t i półsamogłoskę j.

- okres wyrazu (1-2 rok życia). Dziecko potrafi użyć wszystkich samogłosek ustnych, więc a, o, u, e, i, y. Wymowa ich jest zgodna ze społecznym zwyczajem. Ze spółgłosek poprawnie wymawiane są p, b, m, t, d, n, ń, k,  oraz półsamogłoska j. Na specjalne wyróżnienie zasługuje przejściowe wymawianie k zamiast t.

- okres zdania (2-3 rok życia). Wymowa dziecka wykazuje w porównaniu z poprzednim okresem znaczny postęp. U progu przedszkolaka (wiek około 3 lat) dziecko wymawia głoski na ogół zgodnie z językową tradycją. Wymawia poprawnie wszystkie samogłoski , wszystkie spółgłoski wargowe twarde  i zmiękczone p, b, m, wargowo –zębowe twarde i zmiękczone  f, v, środkowojęzykowe ś, ź, ć, dź, ń, tylnojęzykowe twarde i zmiękczone k, g i szczelinową h, z przedniojęzykowych zębowych zwarte t, d, oraz półotwartą n, z przedniojęzykowych dziąsłowych półotwartych l. Sporadycznie pojawiają się przedniojęzykowe s, z, c, dz a nawet dziąsłowe sz, ż, dż, cz. Charakterystyczne dla mowy trzylatka jest r wymawiane jako l, j, rzadziej ł, upraszczanie grup spółgłoskowych.

- okres swoistej mowy dziecka (3-7 rok życia).

 Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, które mogą utrzymywać się do 5 roku życia, to:

- opuszczanie sylaby końcowej lub początkowej (np. komotywa - zamiast lokomotywa)

- przestawianie głosek w wyrazie

-neologizmy

- dzieci zastępują często głoskę f-ch i odwrotnie

 

Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań.

-utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś, ż, ć, dż
-głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne
-pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić
-może pojawić się tzw. hiperpoprawność

Dziecko 5 letnie:
- bezbłędnie powtarza głoski szumiące
- wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie
-dziecko potrafi opisać cechy przedmiotów

Dziecko 6 letnie:
- powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r
-umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa)
-określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, w  środku itd.)

 

W tym okresie, dokładniej w wieku 5-6 lat , dziecko zdobywa umiejętność wymawiania pełnego zasobu głoskowego języka polskiego.

Słownik czynny dziecka- liczba słów, których używa (wg Jurkowskiego) powinna wynosić ok.

12 miesięcy – 3-5 słów

24 miesiące – ok. 300 słów

36 miesięcy – ok. 1000 słów

5 lat – ok. 2000 słów

6 lat – ok. 3000-4500 słów

Poprawne artykułowanie głosek:
samogłoski- 1 r.ż
p, b,m- 12 m.ż.
t, d - 18 m.ż
l- 2,5 r. ż- 3 r.ż
k, g, ch - 3 r.ż
s,z - 2,5 r.ż - 3 r.ż
sz- 4-5  r.ż
cz, dż- 4,5 r.ż- 5 r.ż
r- 5,5-6 / 7 r.ż


Należy pamiętać o tych podziałach. Poza tym należy  pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, indywidualnym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników.
Wszelkie  odchylenia od normy, opóźnienia (opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy), należy skonsultować  z  logopedą , poza tym wszystkie inne niepokojące sygnały w rozwoju dziecka należy niezwłocznie skonsultować z danym specjalistą.

Źródło:

- Leon Kaczmarek „ Nasze dziecko uczy się mowy”